Późna polskość.
Formy narodowej tożsamości po 1989 roku

Wystawa, debaty, wykłady, projekcje
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski
31 marca – 06 sierpnia 2017

Otwarcie
piątek, 31 marca 2017, godz. 19:00

Projekt Późna polskość poświęcony jest formom, jakie przybiera współczesna polska tożsamość. Główną przestrzenią rozważań jest  wystawa, na którą składa się ponad setka prac i projektów kilkudziesięciu współczesnych twórców sztuk wizualnych, kina i teatru. Zarysowane w niej wątki rozwijane będą w ramach bogatego programu dyskusji, wykładów i projekcji.

Kluczem do Późnej polskości użytym w projekcie jest kategoria formy. Jakie kształty przybiera dzisiaj doświadczenie polskości? Jaką reprezentację znajduje? Za jakimi obrazami, symbolami, figurami i narracjami się kryje? Odpowiedzi na te pytania kuratorzy projektu szukali  w różnych dziedzinach sztuki, bo to artyści nadają postać zbiorowej wyobraźni, również narodowej. Do udziału zostali zaproszeni twórcy różnych pokoleń. Polskości będzie można więc przyglądać się z bardzo różnych, indywidualnych perspektyw; dzięki temu złożoność fenomenu narodowej tożsamości, rozważanego jako kwestia polityczna, ale też egzystencjalna, osobista, mitologiczna, a nawet czysto estetyczna będzie wyraźna.

Punktem wyjścia wystawy jest twórczość Stanisława Szukalskiego (1893-1987), rzeźbiarza, malarza, rysownika, projektanta i teoretyka, przywódcy Szczepu Rogate Serce. Był to twórca poszukujący nowoczesnej formuły sztuki narodowej po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, a więc w sytuacji  do pewnego stopnia analogicznej do czasu po 1989 kiedy to kategorię polskości trzeba było redefiniować, a nawet wynaleźć na nowo. Twórczość Szukalskiego, ukazana we współczesnej interpretacji artysty Maurycego Gomulickiego i badacza Jacka Staniszewskiego jest wprowadzeniem do narracji wystawy, w której współistnieją odmienne, a nawet wykluczające się nawzajem formy polskości.

Kuratorzy przyglądają się procesowi przepracowywania  tak długo wypieranych chłopskich korzeni naszego społeczeństwa. Ważnym dyskursem jest też teoria postkolonialna, umożliwiająca reinterpretację podstawowych dla polskiej świadomości pojęć, takich jak zabory, demokracja, Kresy, a także wysiłek adaptacji do lokalnych warunków zachodniego, liberalnego wzorca kulturowego.

Integralną częścią wystawy są dwa eseje wizualne. Pierwszy z nich, przygotowany przez filmoznawcę, krytyka i publicystę Jakuba Majmurka, podejmuje problematykę późnej polskości z perspektywy kina. Zrealizowana w formie kinematograficznej instalacji opowieść podzielna jest na sześć rozdziałów, skupionych wokół haseł: nowy realizm kapitalistyczny, globalizm, korzenie, wykluczenie, gender oraz przestrzeń. Narracja drugiego eseju, którego autorem jest teatrolog i kurator dr Tomasz Plata, zestawia prace artystów sztuk wizualnych z fragmentami przedstawień najwybitniejszych polskich reżyserów aktywnych po 1989 roku, od Jerzego Jarockiego, Jerzego Grzegorzewskiego, Wojciecha Krukowskiego, przez Krystiana Lupę, Krzysztofa Warlikowskiego, Monikę Strzępkę, Jana Klatę, Michała Zadarę, po Martę Górnicką i Wojtka Ziemilskiego.

Wystawa wzbogacona będzie o dyskusje, do których zaproszono specjalistów reprezentujących jak najszersze spektrum postaw badawczych i światopoglądowych, w tym między innymi dr. Pawła Rojka, redaktora krakowskiego miesięcznika „Pressje”, filmoznawcę Jakuba Majmurka, dr. hab. Jana Sowę, prof. Lechosława Lameńskiego, badaczkę polityki pamięci dr Marię Kobielską czy zajmującego się kulturą wsi dr. Michała Łuczewskiego, po krytyka sztuki Karola Sienkiewicza oraz śledzącą procesy społeczno-ekonomiczne w sztuce dr Magdę Szcześniak.

Zrealizowanie projektu Późna polskość wymagało skonfrontowania przechowanych przez pokolenia wyobrażeń o istocie polskości z takimi ideami, siłami i procesami jak neoliberalny kapitalizm, przechodzenie z gospodarki przemysłowej do ekonomii opartej na wiedzy, kondycja postkolonialna, emancypacyjne dyskursy mniejszości, nowa dynamika przepływu informacji związana z rozwojem cyberprzestrzeni, wielokulturowość i globalna perspektywa. Kategoria późnej polskości to poczucie przynależności narodowej przeżywane w epoce określanej przez przedrostek post - postmodernizm, postindustrializm czy postkolonializm. Uczestnicy wystawy i związanych z nią dyskusji zmierzą się więc z pytaniem, w jaki sposób polska forma kształtowała się po 1989 roku w tak określonych warunkach.


Udział biorą
Jacek Adamas, Paweł Althamer,  Yael Bartana, Anna Baumgart, Kuba Bąkowski, Krzysztof Bednarski, Karolina Breguła, Robert Brylewski, Michał Budny, Hubert Czerepok, Oskar Dawicki, Monika Drożyńska, Peter Fuss, Maurycy Gomulicki,  Nicolas Grospierre, Ewa Havelke, Instytut Architektury, Michał Januszaniec, Mariusz Libel, Grupa Nowolipie, Grzegorz Klaman, Irena Kalicka, Kle Mens, Kaja Klimek, Tomasz Kozak, Kobas Laksa, Honorata Martin, Kuba Mikurda, Dorota Nieznalska, Igor Omulecki, Witek Orski, Joanna Ostrowska, Włodzimierz Pawlak, Katarzyna Przezwańska, Wojciech Puś, Karol Radziszewski, Paweł Rojek, Daniel Rycharski, Robert Rumas, Ewa Sadowska, Jadwiga Sawicka, Wilhelm Sasnal, Janek Simon, Jakub Skoczek,  Maciej  Stasiowski, Łukasz Surowiec, Paweł Susid, Weronika Szczawińska, Aga Szreder, Stanisław Szukalski, Stach Szumski, Michał Szlaga, Radek Szlaga, Joanna Świerczyńska, Monika Talarczyk-Gubała, Piotr Uklański, Zofia Waślicka, Krzysztof Wodiczko, Jakub Woynarowski, Julita Wójcik, Bartosz Zaskórski, Artur Żmijewski, Rafał Żwirek, Natalia Żychska

Dokumentacje spektakli i filmów
Akademii Ruchu, Chóru Kobiet, Jerzego Grzegorzewskiego,  Jerzego Jarockiego, Jana Klaty, Komuny Warszawa, Tadeusza Konwickiego, Waldemara Krzystka, Krystiana Lupy, Romana Polańskiego, Moniki  Strzępki,  Krzysztofa Warlikowskiego, Michała Zadary, Wojciecha Ziemilskiego

Autorzy koncepcji i kuratorzy projektu
Ewa Gorządek i Stach Szabłowski

Kurator wystawowego eseju filmowego
Jakub Majmurek

Kurator wystawowego eseju teatralnego
Tomasz Plata

Autorzy wystawowego eseju o Stanisławie Szukalskim
Maurycy Gomulicki i Jacek Staniszewski

Autor projektu aranżacji wystawy
Krzysztof Skoczylas

Program dyskursywny
Konrad Schiller

Koordynatorki projektu
Olga Kozińska
Joanna Manecka

(Termin „późna polskość” został zapożyczony z tekstów Tomasza Kozaka.)
 

Partnerzy medialni
Dwójka Polskie Radio, Gazeta Wyborcza, Wyborcza.pl Warsaw, Co Jest Grane 24